انسان، علاوه بر بازیهای بدنی، از بازیهای ذهنی و فکری نیز غافل نیست. بازیهای فکری و حتی جسمی، باعث تقویت قوّه یادگیری و پرورش روح و جسم می شوند.

ورزش هم در اصل، همان بازی جسمی و فکری است که دارای قواعد و مقررات ویژه ای است. ورزشهای جسمی مثل فوتبال، تنیس، کشتی، شنا، و... ورزشهای فکری مثل یوگا، شطرنج، و...و هر نوع ورزش دیگر، تقویت قوای جسمانی و فکری را به دنبال دارند.

ورزش و سلامت تن و روان

امروزه خبرهای فراوانی در جراید به چشم می خورند که بر مبنای پژوهش و تحقیقات دانشمندان و متخصّصان است. این خبرها حاکی از تأثیر ورزش بر سلامتی جسم و روان است. اشاره به چند مورد از آن خالی از لطف نیست:

پژوهشگران دانمارکی می گویند: «کسانی که به طور منظم پیاده روی می کنند و یا تمرینهای نسبتاً سنگینی انجام می دهند، هفت سال بیشتر از کسانی که چنین کاری انجام نمی دهند عمر می کنند». آنها دریافتند که میزان مرگ، در میان مردانی که چند سال پیاده روی کرده بودند، در مقایسه با مردانی که بیست سال تحرّکی نداشتند، به یک سوم رسیده است.

مدیر این پژوهش «پیتر شنوهر» که متخصّص بیماریهای قلب است می گوید: «برای سلامتی، مقداری فعالیت بدنی مفید است». این پژوهشگر معتقد است: «کسانی که بی تحرک اند در وضعیت فیزیکی ضعیفی قرار دارند... باید با سرعت زیاد پیاده روی کرد ؛ چون این کار، تأثیر بیشتری روی بدن می گذارد».(1)

بسیاری از بیماریها مثل افسردگی، دیابت، فشار خون و بیماریهای قلبی با ورزش و نرمش قابل پیشگیری است.(2)

شنا باعث شادی و نشاط انسان می شود. آب تنی و حرکت در آب، به خاطر خنک کنندگی، نشاط جسم و شادی روح را به همراه دارد و به پوست نیز طراوت و زیبایی می بخشد. آثار ماساژدهندگی آب، باعث کم شدن فشارهای ناشی از خستگی روزانه و تمدّد اعصاب می شود و آرامش خاطر را به انسان باز می گرداند.(3)

ورزش، باعث تمرکز حواس می شود و قدرت اندیشیدن را زیاد می کند. تحقیقات نشان داده است که کاهش یا افزایش فشار خون ناشی از ورزش، وابسته به تداوم یا قطع برنامه های ورزشی است.(4)

با این حساب، می توان نتیجه گرفت که ورزش، سلامتی را به ارمغان می آورد و کسی که جسم و روان سالمی داشته باشد، در کسب مهارتهای فردی و اجتماعی موفق تر است.

ورزش و اعتماد به نفس

برخورد با مشکلات و وقایع گوناگون زندگی و همچنین سازگاری با محیط، نیاز به اعتماد به نفس بالایی دارد. یکی از خصیصه های انسان سالم، داشتن همین اعتماد به نفس بالاست که شادمانی را نصیب او می کند و به او کمک می کند تا تمایلات ناهنجار و پرخاشگرانه خود را مهار کند.

یکی از راههای کسب اعتماد به نفس، ورزش است. شخص با اطمینان، به آسانی می تواند بر مشکلات چیره شود. آلن شیرر، فوتبالیست انگلیسی، مهم ترین عامل موفقیت خود در مشکلات را «اعتماد به نفس» می داند. او می گوید: «در فوتبال، تکنیک و تاکتیک نقش مهمی دارند ؛ اما مهم تر از اینها «خودباوری» است. اگر بازیکن این خصیصه را نداشته باشد، قطعاً موفق نخواهد بود. بسیاری از کارهایی را که فکر می کردم نمی توانم انجام دهم، با کسب اعتماد به نفس و قوّت قلب، به راحتی از عهده آن برآمده ام».

ورزش و مهارتهای اجتماعی

بسیاری از جوانان برای رهایی از انزوا و تنهایی و کسب نوعی هویت گروهی، دوست دارند به گروههای دوستان بپیوندند. این کار به آنها احساس هویت و دلبستگی می دهد. علاقه مشترک آنها به باشگاههای ورزشی، بخصوص به تیمهای فوتبال، نشان از این وضعیت دارد.

کسب مهارتهای اجتماعی هم در گرو همین اجتماعی بودن و علاقه مند بودن به یک تیم ورزشی است. با این وضع، شخص می تواند به راحتی با اجتماع رابطه برقرار کند و از آن، تأثیر بگیرد یا بر آن تأثیر بگذارد. علاوه بر اینها بین شخص و جمع دوستانه یا هواداران و بازیکنان یک تیم، همذات پنداری و همانندی ایجاد می شود. این همذات پنداری به شخص، احساس امنیت می بخشد ؛ احساس امنیتی که با پشتوانه اجتماعی بودن و در جمع ورزشی بودن ایجاد می شود.

در ورزشهای گروهی هم شاهد این مهم، بین ورزشکاران هستیم. ورزشکاران در ورزشهای گروهی، دوستی، تعاون، همانندی و همکاری را ناخودآگاه می آموزند که بعد تبدیل به مهارتهای خُلقی و رفتاری می شود. آنها سعی می کنند با همکاری یکدیگر به هدف مشترکشان برسند. مهم تر از همه، ورزشهای گروهی باعث شناخت فرهنگها و قومیتهای متفاوت به یکدیگر می شود. علاوه بر این، یک ورزشکار می تواند به نقش خود و نقش دیگران در جامعه و یا در گروه پی ببرد.

دین و ورزش

در دین مبین اسلام، بزرگان دین توصیه های زیادی به ورزش کرده اند. از بین آنها می توان به احادیثی که از پیامبر(ص) رسیده اشاره کرد که نشان دهنده اهمیت ورزش و تأثیر آن بر جسم و روح است. ورزشهایی مثل تیراندازی، اسب سواری و شنا:

بر شما باد تیراندازی، که همانا بهترین سرگرمی برای شماست.

محبوب ترین سرگرمی نزد خداوند بزرگ، اسب سواری و تیراندازی است.

در دوران پیامبر اکرم و ائمه اطهار(ع) نیروهای نظامی برای اینکه در جنگها از مهارت و تواناییهای خوبی برخوردار باشند، نیاز بود که به این گونه ورزشها بپردازند.

این مطلب را می توان به کلّ دوران تاریخ گذشته که هنوز سلاحهای سرد، حرف اول را می زد، تعمیم داد ؛ چرا که در آن زمان، کسی که دارای جسمی قوی بود، در جنگها پیروز و سربلند می شد.

ورزشها و تمرینهای پیش از جنگ، می توانست کمک بزرگی برای موفقیت در جنگها باشد. رقابتهایی مثل سوارکاری و تیراندازی هم در گذشته بوده و حتی بعضی اقوام، پا را فراتر از این می گذاشتند و برای شناخت مردان قوی خود، آنها را به کارزار با حیوانات وحشی دعوت می کردند.

توصیه ماندگار اسلام در زمینه ورزش، به گونه ای نیست که فقط در زمان و مکان خود خلاصه شود. امروزه نیز به ارزش این گونه مسابقات پی برده اند و به هرجا که گذر کنیم، نشانی از این مسابقات و رقابتها را می توان دید.

تیراندازی و سوارکاری امروزه شکل نوین و امروزی تری به خود گرفته اند. تیراندازی با اسلحه گرم و یا انواع سوارکاری با اسب، یا مسابقات اتومبیل رانی هم از رقابت های امروزی است که انسان را در زندگی و برآوردن نیازهای بشری، آماده می کند.

ورزش، یک راه

پس لازم است که هر فردی برای به دست آوردن تواناییهای فردی و اجتماعی خود به ورزش روی آورد. با این حساب، می توان به این شعار همیشگی روی آورد که: «ورزش، هدف نیست، بلکه وسیله ای است برای رسیدن به هدفهای عالی تر و کسب مهارتهای جسمی، روحی و تواناییهای فردی و اجتماعی».

در نظر داشته باشیم که افراد جامعه ای که از راه ورزش، موفق به کسب مهارتهای فردی و اجتماعی می شوند، در زندگی موفق ترند و آن جامعه، سالم و پویاست.

نکته مهم تر این است که باید مادران را تشویق به ورزش کرد. این کار، کودکان را هم تشویق به ورزش می کند. به راستی چگونه از مادری که رنجور، سست و فاقد تحرّک است می توان توقّع داشت که فرزندی سالم و پویا داشته باشد. چگونه می توان از این گونه مادران انتظار داشت که یک قهرمان یا یک ورزشکار سالم و علاقه مند تربیت کنند.

معرّفی کردن ورزش به عنوان یکی از اصول زندگی به کودک، مانند آموزش صحیح راه رفتن، خوب تکلّم کردن و احترام به بزرگ تر، مهم و حیاتی است. و آخر اینکه تولستوی، نویسنده نامدار جهان، جمله ای دارد که می گوید: «ناچارم ورزش کنم، وگرنه عقل من فاسد خواهد شد»